Powodem zmian jest implementacja dwóch unijnych dyrektyw: dyrektywy 2023/2225 – w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz dyrektywy 2023/2673 – o umowach o usługi finansowe zawieranych na odległość. Wśród zmian znajdują się m.in. zakaz reklam sugerujących poprawę jakości życia dzięki kredytowi konsumenckiemu oraz obowiązek informowania o najważniejszych warunkach umowy. Ustawa ma obejmować wszystkie kredyty konsumenckie, niezależnie od kwoty – obecny próg 75 tys. euro zostanie zniesiony.

Zasady udzielania kredytu i ocena zdolności

Nowe przepisy dla branży pożyczkowej jasno określają obowiązki kredytodawców, pośredników i konsumentów. Kredytodawca nie będzie mógł pobierać opłat przed podpisaniem umowy ani sprzedawać zbędnych usług lub produktów (chyba że są one bezpłatne). Zabronione będzie również używanie określeń „doradztwo” lub „usługi doradcze” w odniesieniu do własnej oferty.

Kredyt może być udzielony wyłącznie po pozytywnej ocenie zdolności kredytowej, opartej na rzetelnych i proporcjonalnych danych o dochodach i wydatkach – nie będzie można wykorzystywać danych z mediów społecznościowych. Jeśli ocena nie zostanie przeprowadzona, konsumentowi będzie przysługiwała sankcja darmowego kredytu. Kredytodawca będzie także zobowiązany przypomnieć o prawie do odstąpienia od umowy, jeśli informacje przedumowne zostały przekazane zbyt późno – czyli krócej niż jeden dzień przed zawarciem umowy.

Reklama kredytów i zawieranie umowy

Reklamy kredytów muszą zawierać czytelne ostrzeżenie o kosztach i nie mogą sugerować, że kredyt poprawia sytuację majątkową konsumenta. Klient ma otrzymać jasne wyjaśnienia dotyczące warunków umowy, w prostym języku i przystępnej formie. Kluczowe informacje o kredycie muszą znaleźć się na pierwszej stronie formularza.

Te same zasady obejmą karty kredytowe, które zostaną objęte taką samą ochroną jak inne formy kredytu (obowiązki informacyjne, limity kosztów). UOKiK chce w ten sposób przeciwdziałać wykorzystywaniu kart jako narzędzia do obchodzenia limitów kosztów pożyczek.

Zachęty do restrukturyzacji

Projekt przewiduje mechanizmy mające skłonić kredytodawców do restrukturyzowania zobowiązań w przypadku problemów ze spłatą. To reakcja na rosnące ryzyko nadmiernego zadłużenia – nie tylko w przypadku tzw. chwilówek, ale też kredytów ratalnych czy kart kredytowych. Celem jest zmniejszenie liczby przypadków, w których sprawa trafia od razu do windykacji.

Przedterminowa spłata kredytu i rekompensata

Nowe przepisy doprecyzowują również zasady wcześniejszej spłaty kredytu. W przypadku kredytów o stałym oprocentowaniu, jeśli suma spłat przekroczy 10 tys. euro w ciągu 12 miesięcy, kredytodawca będzie mógł żądać rekompensaty. Nie przewidziano jednak możliwości domagania się wyższej rekompensaty, nawet w przypadku rzeczywistej straty po stronie kredytodawcy – mimo że taką możliwość daje dyrektywa.

Dodatkowo kredytodawca nie będzie mógł pobierać odsetek po dacie spłaty, a rozliczenie z konsumentem ma nastąpić w ciągu 14 dni.

Odpowiedzialność kredytodawcy

Zmianie ulegnie również zakres odpowiedzialności kredytodawcy za niewykonanie zobowiązania przez sprzedawcę (np. niedostarczenie towaru). Obecnie konsument może żądać nie tylko zwrotu pieniędzy, ale też naprawy lub wymiany towaru. Projekt zakłada ograniczenie tych uprawnień wyłącznie do rekompensaty pieniężnej.

Umowy kredytowe zawierane online

Ustawa zmienia także przepisy o prawach konsumenta w zakresie umów finansowych zawieranych na odległość, np. przez internet. Wprowadzone zostaną nowe obowiązki informacyjne, prawo do odstąpienia od umowy oraz wymogi dotyczące projektowania przyjaznych interfejsów użytkownika. Platformy internetowe oferujące kredyty będą musiały jasno i w sposób widoczny prezentować warunki umowy oraz unikać ukrywania kosztów w trudno dostępnych częściach strony.

Projekt ustawy został udostępniony do konsultacji publicznych, które potrwają do 29 lipca 2025 r. Po ich zakończeniu UOKiK przeanalizuje uwagi i ewentualnie wprowadzi zmiany. Następnie projekt trafi pod obrady Rady Ministrów, a później do Sejmu. Zgodnie z unijnym harmonogramem nowe przepisy powinny zostać wdrożone najpóźniej do 20 listopada 2026 r.