Porażające konsekwencje przyjęcia propozycji UOKiK do pakietu ustaw antykryzysowych

Dzisiaj rano Puls Biznesu opublikował robocze stanowisko UOKiK dotyczące m.in. regulowania cen, ale także wakacji kredytowych na rok. Zdaniem branży consumer finance będzie to miało daleko idące negatywne konsekwencje dla sektora finansowego i pogłębienie kryzysu. Mocne pismo w tej sprawie przedstawił Związek Przedsiębiorstw Finansowych.

Fintek

#Koronawirus

Opublikowano 22 marca 2020, 19:33

W dzisiejszym artykule Pulsu Biznesu znalazł się projekt ustawy „Tarczy Antykryzysowej”. Prócz tego w artykule znaleźć można też robocze stanowisko UOKiK w kwestii regulowania cen oraz pakietu działań na rzecz kredytobiorców. Są one bardzo daleko idące, gdyż zakładają bezwarunkowe wprowadzenie wakacji kredytowych dla wszystkich, a także radykalne ograniczenie kosztów pożyczek. Branża nie ma wątpliwości, że skutki byłyby odwrotne do zamierzonych.

Na skrzynkę Fintek.pl dotarło dzisiaj stanowisko Związku Przedsiębiorstw Finansowych.

Poniżej treść stanowiska ZPF

Wprowadzenie zawieszenia wykonania umowy o kredyt konsumencki i umowy o kredyt hipoteczny na okres 365 dni, oraz drastyczne ograniczenie maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu (zmiany do ustawy o kredycie konsumenckim w brzmieniu zaproponowanym przez UOKiK w ramach projektu ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw) uważamy za całkowicie niezasadne, wysoce szkodliwe i w praktyce likwidujące część podmiotów rynku finansowego.

Przyjęcie proponowanych zmian limitu kosztów pozaodsetkowych w obszarze kredytu konsumenckiego (15% + 6%) oraz zawieszenie płatności umów kredytu konsumenckiego i umów kredytu hipotecznego na okres 365 dni spowoduje w szczególności:

likwidację do nawet 40 tysięcy miejsc pracy w sektorze pożyczkowym i sektorach blisko powiązanych, w tym m.in. pośrednictwa finansowego, usług outsourcingu w wielu obszarach, a także dostarczania danych czy rozwiązań z zakresu nowoczesnych technologii, powiększając koszty koniecznego wsparcia ze strony Budżetu Państwa dla pracowników tych sektorów w wyniku utraty miejsca zatrudnienia i zarobkowania,
ogromne straty wielu sektorów gospodarki, oferujących swoje produkty i usługi do sprzedaży w modelu online (sklepy internetowe, portale aukcyjne, serwisy ogłoszeniowe, platformy przetargowe lub transakcyjne), finansowanej w bardzo znacznej części w modelu tzw. odroczonej płatności (utrata źródeł finansowania kredytem konsumenckim), a tym samym poważne utrudnienie, czy wprost ograniczenie bieżącego funkcjonowania polskiej gospodarki, przesuwającej się dynamicznie do tego modelu sprzedaży w okresie pandemii, a w efekcie powiększenie kosztów koniecznego wsparcia dla tych sektorów, zmuszonych do powiększania skali wypowiedzeń,
likwidację legalnie działającego pozabankowego sektora kredytu konsumenckiego i sektorów usług powiązanych, ale również pogłębienie trudności w funkcjonowaniu SKOK, jak również ogromne straty sektora bankowego, czyli sektorów, które dostarczając finansowania osobom fizycznym, posiadającym zdolność do obsługi zobowiązań kredytowych, zmiejszają presję na konieczność państwowego finansowania potrzeb tej grupy społecznej, a jednocześnie których usługi pozwolą na skrócenie okresu dochodzenia do równowagi w funkcjonowaniu procesów gospodarczych po okresie pandemii,
wzrost wykluczenia gospodarstw domowych z rynku finansowego – duża część obsługiwanej przez sektor instytucji pożyczkowych grupy ponad 2 milionów klientów zostanie pozbawiona możliwości finansowania bieżących potrzeb, mimo, iż zachowają pełną zdolność kredytową do obsługi tych zobowiązań także w okresie oddziaływania pandemii – w sytuacji, gdy nie zniknie popyt, a jedynie zlikwidowana zostanie podaż,
rozwój szarej strefy pożyczek i podziemia lichwiarskiego, co ujawniają i już potwierdzają najbardziej aktualne wyniki badań, prowadzonych przez Instytut Rozwoju Gospodarczego SGH i ZPF, a z usług których bez względu na ryzyko poważnych dla nich konsekwencji, skorzystają osoby wykluczone z legalnego rynku finansowego, zarówno bankowego, SKOK, jak i instytucji pożyczkowych – ryzyko przechodzenia do podziemia lichwarskiego osobom, którym odmówiono finasowania w bankach i innych instytucjach finansowych,
drastyczne ograniczenie wpływów z podatków CIT, PIT i VAT – szacunki branży instytucji pożyczkowych wskazują na możliwe uszczuplenie dochodów nawet o kwotę przekraczającą 2 miliardy złotych rocznie, co ograniczy zasoby i źródła finansowania pomocy i wsparcia ze strony Budżetu Państwa,
zachwianie rynku Funduszy Inwestycyjnych, zapaść rynku obligacji korporacyjnych i podważenie wiarygodności rynku kapitałowego w Polsce (zmiany wpłyną na brak możliwości wykupu obligacji korporacyjnych wyemitowanych przez instytucje pożyczkowe), co spowoduje bardzo poważne straty dla inwestorów – utratę wyłożonego kapitału – a tym samym wydłużenie okresu wychodzenia z kryzysu i dochodzenia do sprawności procesów gospodarczych,
konieczność utrzymania przez państwo pracowników zlikwidowanych firm przez okres, w którym będą oni pozostawać bez pracy.

Wyrażamy zdecydowany sprzeciw wobec prób wykorzystywania stanu epidemii do tworzenia przepisów, innych niż wsparcie dla działań prewencyjnych, minimalizujących rozprzestrzenianie się wirusa COVID-19, a prowadzących do likwidacji legalnie działającego części sektora rynku finansowego.

Jednocześnie, proponujemy pakiet rozwiązań, których wdrożenie w sposób pozytywny wpłynie na poprawę bieżącej sytuacji gospodarstw domowych, zachowujących zdolność do obługi zobowiązań, ale przede wszystkim pozwolą na skrócenie okresu dochodzenia do ponownej, pełnej sprawności procesów gospodarczych, utrzymania i przywracania utraconych miejsc pracy w wielu sektorach polskiego rynku:

Zapewnienie firmom pożyczkowym możliwości rozpoznawania w kosztach podatkowych nieściągalnych wierzytelności

Działalność instytucji pożyczkowych została uregulowana w rozdziale 5a ustawy z dnia 12 maja 2011 r. Art. 59a tej ustawy określa szczegółowe wymogi jakie należy spełnić, aby prowadzić działalność w zakresie udzielania pożyczek konsumenckich. Zgodnie z tym przepisem, instytucja pożyczkowa może prowadzić działalność wyłącznie w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością albo spółki akcyjnej; minimalny kapitał zakładowy instytucji pożyczkowej wynosi 200.000,00 zł

W większości państw Unii Europejskiej instytucje pożyczkowe spełniające krajowe wymogi regulacyjne są uprawnione do zaliczania do kosztów podatkowych rezerw celowych/odpisów aktualizujących wartość wierzytelności pożyczkowych oraz do zaliczania do kosztów podatkowych lub uwzględniania w inny sposób w wyniku podatkowym odpisanych jako nieściągalne wierzytelności pożyczkowych.

W odniesieniu do możliwości zaliczania nieściągalnych wierzytelności do kosztów podatkowych lub uwzględniania w wyniku podatkowym jedynymi państwami, w których nie funkcjonuje to rozwiązanie, są Litwa oraz Polska. Z kolei rozwiązania umożliwiające zaliczenie do kosztów podatkowych rezerw celowych/odpisów aktualizujących wartość wierzytelności pożyczkowych funkcjonują we wszystkich krajach UE, z wyjątkiem Litwy, Malty oraz Polski.

W naszej ocenie utrzymywanie dyskryminacji podatkowej instytucji pożyczkowych względem pozostałych kredytodawców, nie znajduje uzasadnienia. Co więcej, aktualny stan prawny silnie wpływa na możliwość kształtowania przez instytucje pożyczkowe konkurencyjnej oferty produktowej. Z naszych analiz wynika, że efektywna stawka podatku w instytucjach pożyczkowych oscyluje w granicach 38%, podczas gdy w sektorze bankowym jest to 24%, a w sektorze SKOK jedynie około 13%.

Obniżenie efektywnej stawki podatkowej instytucji pożyczkowych, tj. zrównanie jej ze stawką, którą opodatkowane są dochody innych instytucji finansowych, w szczególności banków, umożliwi wygenerowanie środków finansowych, które będą mogły zostać skierowane na przeciwdziałanie negatywnym skutkom pandemii wirusa SARS-CoV-2.

Poniżej prezentujemy propozycje odpowiednich zapisów w ustawie o CIT:

1) w art. 4a po pkt 33 dodaje się pkt 34 w brzmieniu:

„34) instytucji pożyczkowej – oznacza to podmiot, o którym mowa w art. 5 pkt 2a) ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2018 r. poz. 993), w przypadku której spełnione zostały wszystkie warunki określone w art. 59a i w art. 59aa tej ustawy.”

2) w art. 15 po ust. 1 ha dodaje się ust. 1 haa w brzmieniu:

„W instytucjach pożyczkowych kosztem uzyskania przychodów są także:

1) strata ze zbycia funduszowi sekurytyzacyjnemu albo towarzystwu funduszy inwestycyjnych tworzącemu fundusz sekurytyzacyjny wierzytelności z tytułu pożyczek, stanowiąca różnicę pomiędzy kwotą uzyskaną ze zbycia a wartością wierzytelności z tytułu pożyczek – do wysokości uprzednio utworzonego na tę część wierzytelności odpisu aktualizującego zaliczonego do kosztów uzyskania przychodów, zgodnie z niniejszą ustawą;

2) przekazane funduszowi sekurytyzacyjnemu albo towarzystwu funduszy inwestycyjnych tworzącemu fundusz sekurytyzacyjny:

a) pożytki z sekurytyzowanych wierzytelności,
b) kwoty główne z sekurytyzowanych wierzytelności,
c) kwoty uzyskane z tytułu realizacji zabezpieczeń sekurytyzowanych wierzytelności

– objęte umową o subpartycypację;

3) zwrócone funduszowi sekurytyzacyjnemu albo towarzystwu funduszy inwestycyjnych tworzącemu fundusz sekurytyzacyjny kwoty uzyskane ze zbycia tym podmiotom praw do strumienia pieniądza z sekurytyzowanych wierzytelności z tytułu pożyczek objętych umową o subpartycypację, w przypadkach gdy następuje zwrotne przeniesienie praw do takich wierzytelności, jeżeli instytucja pożyczkowa wykazała przychód na podstawie art. 12 ust. 4f i nie zaliczyła do kosztów uzyskania przychodów kapitału pożyczki na podstawie pkt 2 lit. b lub c.

3) w art. 16 ust. 1

a) po pkt 26 dodaje się pkt 26aa, w brzmieniu:

„26aa) rezerw tworzonych na pokrycie wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona, z wyjątkiem tych rezerw na należności z tytułu udzielonych przez instytucje pożyczkowe pożyczek, które zostały utworzone na pokrycie:

a) wymagalnych a nieściągalnych – udzielonych pożyczek,
b) udzielonych pożyczek, zakwalifikowanych do kategorii wątpliwe, na podstawie przepisów, o których mowa w ust. 3 – do wysokości nie większej niż 25% tej kwoty pożyczki, na którą została utworzona rezerwa;”.
b) po pkt 26c dodaje się pkt 26d, w brzmieniu:

„26d) odpisów na straty pożyczkowe utworzonych na pokrycie wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona, z wyjątkiem tych odpisów na straty pożyczkowe utworzonych na należności z tytułu udzielonych przez instytucje pożyczkowe pożyczek, pomniejszonych o wartość odpisów na straty dotyczące odsetek, prowizji i opłat, które zostały utworzone na pokrycie:

a) wymagalnych a nieściągalnych – udzielonych pożyczek,
b) udzielonych pożyczek, których opóźnienie w spłacie kapitału lub odsetek przekracza 6 miesięcy i nie przekracza 12 miesięcy – do wysokości nie większej niż 25% tej kwoty pożyczki, na którą został utworzony odpis na straty pożyczkowe.”
Wprowadzenie zasady opodatkowania przychodów pozaodsetkowych podatkiem CIT na zasadzie kasowej – zmiana art. 12 ust. 3 ustawy o CIT

Prognozy dotyczące sektora finansowego, w tym analiza przeprowadzona dla sektora instytucji pożyczkowych, przewidują znaczące pogorszenie spłacalności pożyczek w związku z trudną sytuacją finansową klientów dotkniętych skutkami pandemii wirusa SARS-CoV-2.

W tej sytuacji, szczególnie mając na względzie potrzebę wdrażania rozwiązań wspomagających pożyczkobiorców dotkniętych skutkami pandemii, kluczowe jest wsparcie ze strony organów Państwa i ograniczenie poboru podatku dochodowego CIT tylko do tej części przychodów, które zostały otrzymane przez instytucje pożyczkowe. W przeciwnym wypadku, instytucje pożyczkowe, będąc zmuszone do zapłaty podatku dochodowego od pożyczek udzielonych, których termin spłaty został przesunięty w związku z pandemią wirusa SARS-CoV-2, zostaną postawione w bardzo trudnej sytuacji płynnościowej.

Dostęp do preferencyjnych źródeł finansowania w celu wsparcia płynności

Instytucje pożyczkowe, jak wspomniano powyżej, są podmiotami, które nie finansują swojej działalności w oparciu o depozyty, lecz pozyskują finansowanie z rynku kapitałowego, bankowego, w ramach grup kapitałowych. Według szacunków Biura Informacji Kredytowej instytucje pożyczkowe o przychodach nieprzekraczających 100 mln zł finansują się w głównej mierze poprzez zobowiązania wobec jednostek powiązanych, kredyty i pożyczki, emisje papierów wartościowych, a w ograniczonym stopniu poprzez kapitały własne. Instytucje pożyczkowe, których przychody przekraczają 100 mln zł w większym stopniu finansują się kapitałami własnymi, ale również w znacznej mierze polegają na finansowaniu zewnętrznym.

Zawirowania w gospodarce światowej, na światowych rynkach finansowych, ale również na rynku polskim powodują, że większość instytucji pożyczkowych będzie doświadczać problemów z pozyskiwaniem finansowania na prowadzenie bieżącej działalności.

Postulujemy zapewnienie instytucjom pożyczkowym dostępu do preferencyjnych źródeł finansowania, np. linii kredytowych, czy kredytów obrotowych na utrzymanie płynności. W naszej ocenie byłoby to działanie symetryczne, a jednocześnie odpowiadałoby działaniom realizowanym przez bank centralny na rzecz sektora bankowego.

Wykup obligacji korporacyjnych przez Bank Gospodarstwa Krajowego, Polski Fundusz Rozwoju lub inną instytucję kontrolowaną przez organy publiczne

Problemy z utrzymaniem płynności w sektorze instytucji pożyczkowych mogą skutkować brakiem możliwości wykupu wyemitowanych obligacji korporacyjnych, co mogłoby wpłynąć negatywnie na sytuację na rynku kapitałowym. Postulujemy wprowadzenie mechanizmów, które umożliwiłyby skup obligacji wyemitowanych przez instytucje pożyczkowe.

Zawieszenie płatności podatków, składek ZUS oraz innych danin publicznych przez okres pandemii

Dla wielu instytucji pożyczkowych, w szczególności zatrudniających większą liczbę pracowników, stałym i poważnym comiesięcznym obciążeniem jest odprowadzenie składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, a także zaliczek na podatek. W związku z zaistniałą sytuacją i ograniczeniami w funkcjonowaniu całej gospodarki, uiszczanie składek przyczynia się do znacznego ograniczenia płynności i stawia instytucje pożyczkowe przed trudnymi decyzjami związanymi z koniecznością redukcji zatrudnienia. Tymczasem w aktualnej sytuacji utrzymanie zatrudnienia pracowników staje się absolutnym priorytetem. Postulujemy objęcie instytucji pożyczkowych propozycjami tarczy antykryzysowej w zakresie odroczenia zapłaty danin publicznoprawnych.

Wierzymy, że w tej wyjątkowej i trudnej sytuacji wspólnie wypracujemy pakiet rozwiązań, które pozwolą nie tylko odciążyć naszych klientów, ale także przetrwać samej branży. Jesteśmy otwarci na dialog z sektorem publicznym, aby zaproponować optymalne w tej ciężkiej sytuacji rozwiązania.