Technologia blockchain coraz popularniejsza

Coraz więcej państw przekonuje się, że kryptowaluty i inne zastosowanie technologii blockchain, nie stanowią nadmiernego zagrożenia dla tradycyjnego rynku finansowego, a wręcz przeciwnie, że technologie te są szansą na zrewolucjonizowanie dużej ilości usług i wsparcie gospodarki poprzez rozwój gałęzi nowych technologii.  Obecnie trudno jednocześnie utożsamiać kryptowaluty z narzędziem dla przestępców. Podmioty działające w branży kryptowalut  skrupulatnie przyjęły i zaadoptowały wszelkie procedury związane z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (AML/CFT) oraz w zakresie identyfikacji klientów (KYC).

Status prawny kryptowalut w Polsce na tle innych krajów. Brak spójnej strategii.

Kryptowaluty i inne rozwiązania oparte na technologii blockchain znajdują także coraz szersze, realne zastosowanie wybiegające poza ich wykorzystywanie jako narzędzia do prowadzenia inwestycji wysokiego ryzyka. Powyższe czynniki, skutkują zmianą podejścia do technologii blockchain i innych technologii na nim opartych przez zagranicznych prawodawców i zagraniczne instytucje nadzoru finansowego. Obecnie zatem w wielu państwach kompleksowo uregulowany został statut kryptowalut, lub tez prowadzona jest procedura prawodawcza w tym zakresie.

Tymczasem polski ustawodawca wciąż nie uregulował statusu kryptowalut w polskim porządku prawnym. Co więcej brakuje przyjęcia jakiejkolwiek spójnej strategii w tym zakresie, a konsultacje z branżą de facto nie funkcjonują. Trudno bowiem mówić o prowadzeniu realnych konsultacji przez powołaną pod koniec 2018r. grupę ds. rejestrów rozproszonych i blockchain. Do dnia dzisiejszego grupa ta odbyła jedynie kilka spotkań. Zaprezentowane na początku marca tego roku efekty prac powyższej grupy roboczej, objęły natomiast jedynie wąsko określone obszary i nie stanowią jakiejkolwiek odpowiedzi na potrzeby rynku.  Urząd Komisji Nadzoru Finansowego od dawna znany jest natomiast ze swojego negatywnego, o ile nie wrogiego stanowiska do technologii blockchain, czego wyrazem jest chociażby wpisywanie podmiotów prowadzących działalność giełd kryptowalut na listę ostrzeżeń.

Nie dziwi zatem, że przedsiębiorcy rozpoczynjący innowacyjne projekty oparte na technologii blockchain lub z wykorzystaniem kryptowalut nawet nie rozważają prowadzenia takiej działalności w Polsce, wybierając o ile to możliwe, inne państwa gdzie wprowadzono już rozsądne, spójne i kompleksowe przepisy prawa w tym zakresie, jak np. Maltę, Szwajcarię lub Estonię.

Dotychczasowe inicjatywny polskiego ustawodawcy w zakresie uregulowania kryptowalut

Niektóre inicjatywy polskiego ustawodawcy w zakresie wsparcia nowych technologii, mogą jednak zostać uznane za korzystne dla rozwoju rynku blockchain Polsce. Ich realizacja nie jest jednak oparta na spójnej strategii, która to pozwalałaby podmiotom działającym na rynku oraz  inwestorom, na przygotowanie się na wprowadzone rozwiązania. Wręcz przeciwnie, ustawodawca wielokrotnie zaskakuje rynek i to często w sposób negatywny.

Jedną z tego typu korzystnych i ważnych inicjatyw, z całą pewnością jest wprowadzenie do polskiego porządku prawnego prostej spółki akcyjnej. W ocenie większości ekspertów prosta spółka akcyjna będzie stanowić atrakcyjną formę prowadzenia działalności gospodarczej, w szczególności na rynku nowych technologii. Prosta spółka akcyjna ma również olbrzymie znaczenie dla rynku kryptowalut i szerzej rynku blockchain w Polsce. Rejestr akcjonariuszy w prostej spółce akcyjnej będzie bowiem prowadzony w postaci elektronicznej, która to będzie mogła mieć formę rozproszonej i zdecentralizowanej bazy danych. Powszechnie uważa się zatem, że konstrukcja prostej spółki akcyjnej może być zalążkiem dla faktycznej tokenizacji akcji spółek niepublicznych, mimo że ustanowione zostały pewne ograniczenia w zakresie prowadzenia tego rejestru. Nie ulega zatem wątpliwości, że powyższe rozwiązanie daje duże możliwości w zakresie rozwoju technologii blockchain właśnie w oparciu o prostą spółkę akcyjną.

Niestety również i w tym zakresie, polski ustawodawca niemile zaskoczył rynek, który szykował się na wprowadzenie prostej spółki akcyjnej do polskiego porządku prawnego z dniem 1 marca 2020r. Na ostatnich etapach procesu ustawodawczego, bez jakikolwiek konsultacji, wprowadzono bowiem poprawkę, która odsunęła o rok wejście w życie przepisów o prostej spółce akcyjnej. Zmiana ta była nie tylko dużym zaskoczeniem dla rynku, ale również i sporym problemem dla inwestorów, którzy planowali  prowadzenie działalności w oparciu właśnie o prostą spółkę akcyjną.

Kryptowaluty jako prawa majątkowe

Wraz z rozwojem rynku kryptowalut w Polsce, z braku odpowiednich regulacji prawnych, w oparciu o orzecznictwo sądów administracyjnych, urzędy skarbowe uznały, że waluty wirtualne powinny być kwalifikowane jako prawa majątkowe.

Tym samym w opinii organów skarbowych, ich obrót powinien być objęty podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Trudno było jednak wyobrazić sobie opłacenie podatku od czynności cywilnoprawnych, biorąc pod uwagę specyfikę obrotu kryptowalutami. W związku z powyższym, jak również i pod naporem opinii publicznej, minister finansów rozporządzeniem z dnia 11 lipca 2018r. w sprawie zaniechania poboru podatku od czynności cywilnoprawnych od umowy sprzedaży lub zamiany waluty wirtualnej, zarządził zaniechanie poboru podatku od czynności cywilnoprawnych od podatników nabywających w drodze umowy sprzedaży lub zamiany walutę wirtualną do dnia 30 czerwca 2019r. Data ta następnie regularnie była przesuwana. Dopiero tzw. Tarcza antykryzysowa 2.0 wprowadzana w związku z epidemią wirusa COVID-19,  ostatecznie ma zwolnić sprzedaż i wymianę walut z podatku od czynności cywilnoprawnych.

PCC od obrotu kryptowalutami

Nie ulega jednak wątpliwości, że opodatkowanie obrotu kryptowalutami, powinno być uregulowane dawno temu przez ustawodawcę w sposób systemowy a nie doraźny jak to miało miejsce  do niedawna. Co oczywiste powinno zatem dojść nie tylko do pełnej abolicji zobowiązań podatkowych z tytułu podatku od czynności cywilnoprawnych w związku z obrotem kryptowalutami, ale również i do wyznaczenia jasnych i konkretnych zasad rozliczenia obrotu kryptowalutami na przyszłość. Nie powinno bowiem dochodzić do sytuacji w której to rynek wciąż zastanawia się czy sposób dokonywanych rozliczeń podatkowych jest prawidłowy i czy za moment nie zmieni się interpretacja ministerstwa w tym zakresie.

Powyższe chaotyczne działania składają się na obraz regulacji rynku kryptowalut i szerzej technologii blockchain w Polsce. Obecny brak kompleksowych regulacji w tym zakresie stanowi barierę dla rozwoju nowych technologii przez polskich przedsiębiorców. Wdrażane zaś przez ustawodawcę słuszne inicjatywy, często bez jakichkolwiek konsultacji ulegają zmianie lub są wprowadzane w sposób zaskakujący rynek. Jednocześnie podmioty działające na polskim rynku wciąż zmuszone są mierzyć się z negatywnym stanowiskiem organów regulacyjnych w szczególności Komisji Nadzoru Finansowego. Nie ulega zatem wątpliwości, że polski ustawodawca powinien zmienić podejście do regulowania kluczowych dla rynku kryptowalut i technologii blockchain zagadnień prawnych. Wprowadzane rozwiązania, powinny natomiast wreszcie stworzyć właściwe podstawy dla rozwoju innowacyjnych projektów opartych na powyższych technologiach.

COVID -19 szansą dla technologii opartych na blockchain-ie

Nie bez znaczenia pozostaje również obecna sytuacja na świecie związana z epidemią wirusa COVID-19. Eksperci jednoznacznie wskazują, że kryzys jaki nastał, zostawi po sobie ślad również i po okresie epidemii. Wiele sfer życia z przymusu przeniesionych zostało do Internetu, zaś konsumenci w coraz większym stopniu przekonują się do wszelkiego rodzaju usług świadczonych przez Internet, w tym nowych technologii związanych z branżą fintech. W tym kontekście nowoczesne technologie oparte na technologii blockchain z pewności będą zyskiwały na znaczeniu.

W świetle natomiast globalnego dostępu do Internetu, oraz możliwości ponadpaństwowego świadczenia usług finansowych na odległość, nie ma możliwości zablokowania wykorzystywania nowoczesnych technologii opartych na blockchain-ie przez polskich konsumentów. Polski ustawodawca musi zatem odpowiedzieć sobie na pytanie, czy w świetle powyższych argumentów, kompleksowe uregulowanie statusu kryptowalut oraz technologii blockchain nie zapewni większej ochrony konsumentom, niż aktualna strategia oparta na bierności.

Potrzebne konkretne rozwiązania

Należy przy tym zauważyć, że eksperci praktycznie jednolicie wskazują na konkretne rozwiązania jakie należałoby wdrożyć celem zapewnienia szybkiego rozwoju technologii blockchain i rynku  kryptowalut w Polsce, przy jednoczesnym zagwarantowaniu ochrony interesów konsumentów. Do powyższych zaleceń, zaliczyć można chociażby ustalenie jednolitej kwalifikacji prawnej dokonywanych za pomocą kryptowalut czynności prawnych, wprowadzenie odpowiednich, dostosowanych do specyfiki branży, licencji dla podmiotów prowadzących działalność w zakresie obrotu walutami cyfrowymi, przyspieszenie wprowadzenia prostej spółki akcyjnej oraz co bardzo istotne stworzenie spójnej i jednolitej strategii i stanowiska w zakresie rozwoju technologii blockchain i kryptowalut w Polsce.

Autorem artykułu jest Michał Barwicki aplikant radcowski w Kancelarii Macura.